استعمال مجازی

استعمال مجازی استعمال لفظ در غیر معنای موضوعٌ له با قرینه و وجود مناسبت است.

---

استعمال مجازی، به معنای استعمال لفظ در غیر معنای موضوعٌ له، به سبب وجود قرینه و مناسبت بین معنای موضوع له و معنای غیر موضوع له می‌باشد، مانند: استعمال لفظ «اسد» در «انسان شجاع» با قرینه و مناسبتِ «شباهت در شجاعت». بنابراین، استعمال لفظ در معنای غیر موضوع له افزون بر مناسبت، به قرینه احتیاج دارد.

---

در این که ملاک صحت استعمال مجازی چیست، میان اصولیون اختلاف است؛ مشهور، ملاک صحت این استعمال را وضع، و به بیان دیگر، اجازه و ترخیص واضع با ملاحظه علاقات مذکور در علم بیان می‌دانند. اما برخی دیگر مانند مرحوم آخوند ملاک صحت استعمال را پسندیدن طبع انسان می‌دانند، چه این علاقه بین معنای مجازی و حقیقی از انواع علایق منصوص باشد و چه نباشد؛ بنابراین، صحت استعمال، به طبع و ذوق بستگی دارد و استعمالی که مورد پسندِ ذوق سلیم و طبع مستقیم قرار گیرد، استعمال صحیح می‌باشد.